کبد چرب، به عنوان یکی از شایع‌ترین بیماری‌های کبدی، حدود 25 درصد از جمعیت جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری در مراحل اولیه اغلب بدون علامت است و ممکن است به آرامی به مشکلات جدی‌تری مانند استئاتوهپاتیت (NASH) و سیروز منجر شود. مطالعات نشان می‌دهند که با تشخیص زودهنگام و تغییرات ساده در سبک زندگی، بیش از 80 درصد از مبتلایان به کبد چرب می‌توانند این بیماری را به طور کامل کنترل یا درمان کنند. بهترین زمان برای درمان کبد چرب، مراحل ابتدایی آن است، پیش از آنکه آسیب‌های غیرقابل برگشتی به کبد وارد شود. در این مقاله از مدیسیب به بررسی اهمیت تشخیص سریع، عوامل مؤثر بر درمان و روش‌های مؤثر برای بهبود کبد چرب می‌پردازیم.

کبد چرب چیست؟

یک کبد سالم و با عملکرد بالا حاوی مقدار کمی چربی است. تجمع چربی زمانی مشکل ساز می‌شود که به بیش از 5 درصد وزن کبد شما برسد.

معرفی انواع کبد چرب

انواع بیماری کبد چرب چیست؟ پزشکان کبد چرب را بر اساس علل آن و شرایط مرتبط با آن طبقه بندی می کنند. که در ساده ترین دسته بندی کبد چرب به دو دسته ناشی از الکل و غیر مرتبط با الکل دسته بندی می شود.

کبد چرب ناشی از مصرف الکل (ALD)

در ALD، اشباع چربی به دلیل مصرف بیش از حد الکل رخ می‌دهد. هر بار که کبد الکل را فیلتر می‌کند، برخی از سلول‌های آن می میرند. اگر فرد از مصرف الکل خودداری نماید، این نوع کبد چرب کم‌کم درمان می‌گردد، اما در صورت ادامه به مصرف الکل فرد ممکن است دچار سیروز کبدی گردد.بیماری کبد چرب غیر الکلی:

بیماری کبد چرب غیر الکلی با تجمع بیش از حد چربی در کبد توصیف می‌ شود. این مشکل، نوعی بیماری متابولیک است و علی رغم برخی ژن ‌های مرتبط با بروز کبد چرب غیر الکلی، سبک زندگی از عوامل اصلی بروز آن است.اضافه وزن و دیابت نوع ۲ که از بیماری ‌های مربوط به سبک زندگی هستند با افزایش خطر بروز کبد چرب غیر الکلی ارتباط دارند.

کبد چرب غیر الکلی

این دسته در ۴ مرحله اصلی توسعه می‌یابد:

۱. کبد چرب ساده (استئاتوز یا کبد چرب گرید یک)

کبد چرب ساده یا کبد چرب گرید ۱ زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های کبد شروع به تجمع چربی می‌کنند، اگرچه در این مرحله هیچ التهاب یا زخمی وجود ندارد. اغلب در این مرحله اولیه هیچ علامتی وجود ندارد، بنابراین بسیاری از افراد از داشتن کبد چرب بی اطلاع هستند.

۲. استئاتوهپاتیت غیر الکلی (کبد چرب گرید ۲)

مرحله دوم کبد چرب غیر الکلی یعنی کبد چرب گرید ۲ زمانی رخ می‌دهد که تجمع چربی در سلول‌های کبد با التهاب همراه باشد.  التهاب زمانی رخ می‌دهد که کبد در حال ترمیم بافت آسیب دیده است. اگر مقدار بافت آسیب دیده افزایش یابد، کبد ممکن است در نهایت برای ترمیم سریع آن تلاش کند و بافت ملتهب می‌تواند به عنوان یک اسکار باقی بماند. هنگامی که بافت اسکار شروع به رشد می‌کند، این به عنوان فیبروز شناخته می‌شود.

۳. فیبروز کبد (کبد چرب گرید ۳)

فیبروز کبدی یا کبد چرب گرید ۳ زمانی اتفاق می‌افتد که بافت اسکار پایدار در کبد و در رگ‌های خونی اطراف کبد وجود داشته باشد. در فیبروز، کبد هنوز هم می‌تواند به خوبی کار کند، و از بین بردن یا درمان علت التهاب ممکن است از پیشرفت بیشتر جلوگیری کند یا حتی برخی از آسیب را معکوس کند.

۴. سیروز کبدی (کبد چرب گرید ۴)

در این مرحله کبد به درستی کار نمی‌کند و علائمی مانند زرد شدن پوست و سفیدی چشم، و درد مبهم در سمت راست پایین دنده‌ها شروع می‌شود. بافت اسکار در سیروز کبدی به سختی برداشته می‌شود، اگرچه اگر علت آسیب کبدی از بین برود، می‌توان پیشرفت بیشتر را متوقف کرد.

بیشتر افراد مبتلا به کبد چر‌ب غیر الکلی ساده هستند و تنها تعداد کمی از آنها مراحل جدی‌تری را ایجاد می‌کنند. ممکن است چندین سال طول بکشد تا فیبروز یا سیروز ایجاد شود.

کبد چرب با چه علائمی همراه است؟

کبد چرب همیشه علائم خاصی در بدن ایجاد نمی‌کند، اما زمانی که پیشرفت کند، با علائم زیر همراه است.

• درد شکم یا احساس پری در سمت راست بالای شکم
• خستگی یا ضعف شدید
• حالت تهوع
• از دست دادن اشتها
• کاهش وزن بی‌دلیل
• پوست مایل به زرد و سفیدی چشم
• تورم در شکم
• تورم در دست وپا
• خونریزی

دلیل ایجاد کبد چرب چیست؟

کبد چرب دلایل زیادی دارد که مهم ترین آن به سبک زندگی غلط بر می گردد. با این حال در ادامه سایر علل را معرفی می‌کنیم.

• مصرف الکل
• سندرم متابولیک (مقاومت به انسولین، فشار خون بالا، کلسترول بالا و سطح تری گلیسیرید بالا)
• دیابت نوع 2
• اضافه وزن
• سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
• آپنه انسدادی خواب
• کم کاری تیروئید (هورمون های تیروئید پایین)
• کم کاری هیپوفیز
• هیپوگنادیسم (هورمون های جنسی پایین)
• مصرف داروهای خاص مانند آمیودارون (Cordarone®)، دیلتیازم (Cardizem®)، تاموکسیفن (Nolvadex®) یا استروئیدها
• هپاتیت به خصوص هپاتیت C
• سن بالا
• ژنتیک
• برداشتن کیسه صفرا
• سو تغذیه
• قرارگیری در معرض سموم شیمیایی

تشخیص کبد چرب چگونه است؟

بیماری کبد چرب چگونه تشخیص داده می‌شود؟ زمانی که هریک از علائم گفته شده در بخش بالایی را طولانی مدت تجربه کردید و به واسطه رفع مشکلات گوارشی و... درمان نشد، باید به مشکل کبد چرب شک کرده و به پزشک مراجعه کنید. پزشک شما ممکن است از روش‌های مختلفی برای تشخیص ابتلا به بیماری کبد چرب استفاده کند. برخی از مواردی که پزشک استفاده می‌کند عبارت است از:

بررسی سوابق پزشکی

در قدم اول پزشک در مورد مصرف الکل شما سوال خواهد کرد. همچنین در مورد داروهایی که مصرف می‌کنید، نحوه غذا خوردن و سایر شرایط سلامتی از شما سوال می‌پرسند. همچنین ممکن است معاینات قد و وزن هم انجام دهند تا شاخص توده بدنی را محاسبه کنند.

آزمایش خون

در گام بعدی پزشک برای تشخیص و درمان کبد چرب، آزمایش‌های خون زیر را تجویز می‌کند:

• عملکرد کبد و آزمایشات کبدی برای تشخیص و پایش بیماری و آسیب کبدی: سلول‌های کبد شما دارای پروتئین هایی به نام آنزیم هستند. هنگامی که این سلول‌ها آسیب می‌بینند، آنزیم‌ها وارد جریان خون شما می‌شوند و قابل اندازه‌گیری در خون هستند. اگر کبد شما آسیب دیده باشد، سطح این آنزیم‌ها بالاتر از حد طبیعی خواهد بود.
• تست های ارزیابی فیبروز برای تخمین سطح اسکار کبدی (فیبروز): در این آزمایش خون، سطح زخم یا فیبروز کبد را تخمین زده و مقدار آن را انداره گیری می‌کنند.
• پروفایل لیپید: از این آزمایش برای اندازه گیری چربی‌های خون، مانند کلسترول و تری گلیسیرید استفاده می‌شود.
• سایر آزمایشات خون: آزمایش هپاتیت C، بیماری ویلسون و دیابت

تصویربرداری

ممکن است پزشک برای تشخیص دقیق از سونوگرافی، اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) کمک بگیرد. این آزمایش‌ها نشان می‌دهند که آیا چربی در کبد شما وجود دارد یا خیر.  آزمایش‌هایی هم وجود دارد که می‌تواند با اندازه گیری سفتی کبد نشان دهد که آیا فیبروز دارید یا خیر. هنگامی که سلول‌های کبد می میرند، با بافت اسکار که سفت است جایگزین می‌شوند. هرچه کبد شما سفت‌تر باشد، زخم‌های آن بیشتر است. الاستوگرافی گذرا سفتی کبد را با استفاده از دستگاه سونوگرافی مخصوص اندازه گیری می‌کند. الاستوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRE) سونوگرافی و MRI را ترکیب می‌کند تا یک نقشه بصری از سفتی در سراسر کبد شما ایجاد کند.

بیوپسی

در این روش پزشک نمونه‌ای از بافت کبد را برمی‌دارد و آن را به آزمایشگاه می‌فرستد تا ببیند آیا التهاب یا آسیب کبدی دارید یا خیر. این کار را در بیمارستان یا مرکز جراحی سرپایی انجام خواهید داد. قبل از عمل، دارویی برای کمک به آرامش یا کنترل درد دریافت می‌کنید. برای بیوپسی، پزشک ناحیه را بی‌حس می‌کند و از یک سوزن مخصوص برای برداشتن قطعه کوچکی از بافت کبد استفاده می‌کند.

درمان کبد چرب شامل چه مراحلی است؟

بیماری کبد چرب چگونه درمان می شود؟ متاسفانه هیچ درمان یا داروی خاصی وجود ندارد. در عوض، پزشک متخصص به شما کمک می‌کند تا شرایط را ثابت نگه دارید و با تغییر سبک زندگی، کبد چرب را کنترل کنید. پیشنهادهای پزشک شامل موارد زیر است:

1. معمولا اولین قدم درمان کبد چرب کاهش وزن است. این به کاهش چربی، التهاب و جای زخم در کبد شما کمک می کند. از دست دادن تنها 3 تا 5 درصد از وزن بدن می‌تواند میزان چربی در کبد شما را کاهش دهد. اگر وزن بسیار بالایی دارید، می‌توانید با مشورت پزشک از جراحی‌های کاهش وزن هم استفاده کنید.

2. مصرف الکل را حذف کنید. تفاوتی ندارد که کبد چرب شما به چه دلیل ایجاد شده، در هر صورت الکل دشمن کبد شماست و به آن آسیب می‌رساند.

3. با ورزش آشتی کنید. سعی کنید در اکثر روزهای هفته حداقل 30 دقیقه در روز فعالیت داشته باشید. با کمک ورزش می‌توانید فرایند کاهش وزن را سریع‌تر طی کنید و بدن سالم‌تری داشته باید. اگر قبلاً به طور منظم ورزش نمی کردید، ابتدا با پزشک خود مشورت کنید و به تدریج ورزش را شروع کنید.

4. غذاهای پرچرب مانند سوسیس، بیکن، کیک، شکلات و غیره را محدود کنید.  چربی‌های اشباع شده مثل کره، گوشت قرمز و پنیر را با چربی های غیراشباع مانند روغن زیتون، سالمون و آووکادو جایگزین کنید. از غذاهایی با شاخص گلیسمی پایین مانند میوه ها، سبزیجات و غلات کامل استفاده کنید. از خوردن غذاها و نوشیدنی‌های حاوی قندهای ساده (مانند نوشابه‌های گازدار شیرین، نوشیدنی‌های ورزشی، آبمیوه‌ها و بستنی) خودداری کنید.

5. از ادویه زردچوبه استفاده کنید. زردچوبه به دلیل داشتن ماده فعال کورکومین دارای خواص ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی است. مصرف زردچوبه می‌تواند به کاهش چربی‌های انباشته‌شده در کبد و محافظت از آن در برابر آسیب‌های اکسیداتیو کمک کند.

6. ویتامین  E مصرف کنید. مطالعات نشان داده‌اند که ویتامین E می‌تواند التهاب کبد را کاهش دهد و باعث بهبود سلامت کبد شود. میزان مصرف این ویتامین با توجه به دوز، سن بیمار و میزان اضافه وزن متفاوت است و نباید بدون نسخه پزشک استفاده شود.

7. سایر بیماری‌های زمینه‌ای را کنترل کنید. کلسترول و قند خون خود را در سطح نرمال قراردهید، یک رژیم غذایی گیاهی سالم داشته باشید، ورزش کنید و داروهای خود را منظم مصرف کنید. این کارها باعث می شود بدن سالم‌تری داشته باشید و علاوه بر نظارت بر سایر بیماری‌ها، کبد چرب نیز درمان می‌شود.

8. از روغن‌های گیاهی استفاده کنید. برای پخت غذا، سالاد و... از روغن زیتون و کانولا استفاده کنید. روغن زیتون به عنوان یک چربی سالم، حساسیت بدن را به انسولین افزایش داده و میزان چربی ذخیره شده در کبد و التهاب کبد را کاهش می‌دهد.

نکته!

تمام نکات گفته شده به درمان کبد چرب کمک می‌کنند، اما قبل از امتحان کردن این روش‌ها با پزشک متخصص مشورت کنید. داروهای تجویز شده را فقط طبق دستور مصرف کنید و قبل از امتحان هر گونه داروهای گیاهی با پزشک خود صحبت کنید؛ زیرا طبیعی بودن به این معنی نیست که برای شما خطری ندارد!

درمان کبد چرب در طب سنتی

درمان کبد چرب و فیبروز در طب سنتی  بر بهبود تغذیه و رژیم غذایی و سبک زندگی متمرکز است. از آنجا که کبد خودش یکی از اعضای رئیسه به حساب می‌آید و درمان آن روی تمام بدن تاثیر می‌گذارد، اهمیت بالایی در طب سنتی دارد. حجامت کبد و یا انجام فصد خون برای کبد، می‌تواند در درمان این عضو حیاتی موثر باشد؛ اما با توجه به حساسیت موضوع، لازم است که حتماً از قبل در مورد این موضوع، با پزشک متخصص طب سنتی صحبت شده باشد.در ادامه به چند توصیه کوتاه از منظر طب سنتی جهت درمان کبد چرب اشاره می‌کنیم:

• به جای استفاده از گوشت‌های غلیظ از گوشت گوسفند، مرغ محلی و بلدرچين استفاده کنید.
• برگ‌های سبز کاهو، سبزی جعفری، سبزی شاهتره و سبزی کاسنی را با همراه غذا بخورید.
• خوردن نخود آب که به همراه ادويه جات گرم مثل دارچين و زعفران درست شود و در آن شويد وجود داشته باشد، می‌تواند غلظت مواد داخل کبد را کم کند. پس از آن غافل نشوید.
• سکنجبین از جمله نوشیدنی‌هاییست که در درمان کبد چرب مفید است.1 قاشق غذاخوری از آن را با مقداری آب مخلوط و صبح و شب میل کنید. اگر مشکل زخم معده دارید از خوردن سکنجبین پرهیز یا دوز آن را کمتر کنید.

چگونه از کبد چرب پیشگیری کنیم؟

چگونه می‌توان از بیماری کبد چرب پیشگیری کرد؟ بهترین راه برای جلوگیری از این بیماری حفظ سلامت کلی بدن و داشتن زندگی سالم است. برای حفظ سلامت بدن کارهای زیر را در برنامه روزانه خود قرار دهید.

• به طور منظم ورزش کنید.
• مصرف الکل خود را محدود کنید.
• وزن متعادل داشته باشید.
• در صورت ابتلا به دیابت نوع 2 یا سندرم متابولیک، داروهای تجویز شده را مصرف کنید.
• از خود در برابر هپاتیت C محافظت کنید.
• غذای سالم و کم چرب بخورید.

چه زمانی کبد چرب خطرناک است؟

در بیشتر موارد، تجمع چربی مشکلات جدی ایجاد نمی کند یا مانع از عملکرد طبیعی کبد شما نمی شود، اما در برخی موارد تجمع چربی‌ها به عملکرد کبد آسیب می‌زند و منجر به مشکلات زیر می‌شود.

• هپاتیت: در این شرایط کبد شما از حالت چرب به حالتی ملتهب و متورم تبدیل می‌شود. التهاب ایجاد شده به بافت کبد آسیب می‌رساند. ا
• فیبروز: فیبروزها نوارهایی از بافت اسکار هستند که پس از تشکیل با التهاب ایجاد شده، به کبد آسیب می‌رسانند و باعث سفت شدن بافت کبد می‌شود.
• سیروز: همانطور که خواندید، کبد قادر به ترمیم سلول‌های خود است، اما در این شرایط، بافت اسکار گسترده جایگزین بافت سالم می‌شود. اگر سیروز کبدی را درمان نکنید، می‌تواند منجر به شرایط بالقوه کشنده مانند نارسایی کبد و سرطان کبد شود. حدود 90 درصد از افرادی که به کارسینوم کبدی (HCC) - نوعی سرطان کبد - مبتلا می شوند، سیروز دارند.

بسیار مهم است که بدانید چه چیزی باعث تجمع چربی در کبد شما می‌شود و تحت درمان قرار بگیرید. حتی اگر سیروز در مراحل اولیه دارید، اقداماتی وجود دارد که می‌توانید برای محافظت از کبد خود در برابر آسیب بیشتر انجام دهید. در برخی موارد، حتی می‌توانید با پیروی از برنامه درمانی پزشک خود، برخی از آسیب‌ها را جبران کنید.

کبد چرب در کودکان

با توجه به تغییر سبک زندگی و کم تحرکی، بیماری کبد چرب در کودکان بسیار افزایش یافته است. کبد چرب در کودکان عمدتاً به دلیل چاقی، رژِم غذایی ناسالم، کم تحرکی، دیابت نوع2 و سندروم متابولیک ایجاد می‌شود. پس از تشخیص وجود کبد چرب در بدن فرزندتان، به پزشک مراجعه کنید تا راهنمایی‌های لازم را انجام دهد. برای درمان خانگی کبد چرب می‌توانید از غذاهای کم چرب مانند سبزیجات در وعده‌های غذایی استفاده کنید. افزایش تحرک و بازی‌های جسمانی نیز به کاهش وزن و بهبود کبد چرب کمک می‌کند.

 

نتیجه‌گیری

کبد چرب، با وجود شیوع گسترده آن، یک بیماری قابل کنترل است که در مراحل ابتدایی با اصلاح سبک زندگی بهبود می‌یابد. با انتخاب رژیم غذایی مناسب، افزایش فعالیت‌های فیزیکی، و مدیریت وزن، از پیشرفت این بیماری جلوگیری کرده و به درمان کبد چرب بپردازید. آگاهی از علائم و عوامل خطر و مراجعه به موقع به پزشک، کلید اصلی در جلوگیری از عوارض جدی‌تر کبد چرب است.

 

سوالات متداول

1. کبد چرب چیست؟

کبد چرب زمانی رخ می‌دهد که بیش از 5 دردص از حجم کبد شما توسط چربی‌ها احاطه شده باشند.

2. علائم کبد چرب چیست؟

درد شکم یا احساس پری در سمت راست بالای شکم،  خستگی یا ضعف شدید، حالت تهوع، از دست دادن اشتها، کاهش وزن بی‌دلیل و پوست مایل به زرد و سفیدی چشم از علائم این بیماری است.

3. راه درمان کبد چرب چیست؟

برای درمان کبد چرب باید سبک زندگی خود را اصلاح کرده و مصرف الکل را ترک کنید.