اگر می‌خواهید بدانید چاقی چیست، در ابتدا باید با ویژگی‌های آن آشنا شوید. این اختلال حالتی از بدن است که در آن مقدار زیادی چربی در بدن ذخیره شده یا حجم و وزن عضلات بیش از اندازه طبیعی باشد. این وضعیت اغلب زمانی رخ می‌دهد که فرد به‌طور مداوم کالری مواد غذایی بیشتری از نسبت به نیاز روزانه خود مصرف کند یا سبک زندگی او به نحوی باشد که نتواند این مواد غذایی را مصرف کند. در این صورت بخش اضافه مواد غذایی به شکل چربی یا عضله در بدن ذخیره شده و منجر به اضافه وزن یا چاقی می‌شود. در این مقاله از مدیسیب همراه ما باشید تا با چاقی و مقوله‌های مربوط به آن آشنا شوید.

چاقی و اضافه وزن چیست؟

چاقی خطراتی جدی برای سلامت فرد دارد؛ از جمله بیماری‌های قلبی، دیابت نوع ۲، فشار خون بالا و برخی از انواع سرطان‌ها. این معضل علاوه بر تأثیرات جسمی بر روحیه و سلامت روانی فرد نیز تأثیر منفی می‌گذارند. چاقی وضعیت پزشکی پیچیده و چندبعدی است که به‌دلیل انباشت زیاد چربی در بدن ایجاد می‌شود.

از سوی دیگر ممکن است این حالت نتیجه ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی، رفتاری و متابولیکی باشد؛ از جمله تغذیه نامناسب، کم‌تحرکی، عوامل روان‌شناختی و عوامل اجتماعی-اقتصادی؛ بنابراین پیشگیری و درمان چاقی نیازمند رویکردی چندجانبه و شامل تغییرات در سبک زندگی مانند بهبود تغذیه، افزایش فعالیت بدنی و مشاوره روان‌شناختی است. در برخی موارد نیز استفاده از داروها یا جراحی‌هایی برای کاهش وزن راهکار رهایی از معضل اضافه وزن است.

مهم ترین دلایل چاقی

این بیماری ممکن است نتیجه ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی، رفتاری و متابولیکی باشد. در ادامه برخی از مهم‌ترین دلایل چاقی بیان شده‌اند:

• تغذیه نامناسب: مصرف زیاد غذاهای پرکالری، چرب و شیرین
• کم‌تحرکی: نداشتن فعالیت بدنی کافی به‌دلیل سبک زندگی نشسته یا کارهای پشت میزی
• عوامل روان‌شناختی: استرس، افسردگی و عادات غذایی ناسالم مانند پرخوری عصبی
• عوامل ژنتیکی: برخی افراد ممکن است به‌دلیل ژنتیکی مستعد اضافه وزن باشند.
• عوامل اجتماعی-اقتصادی: دسترسی محدود به غذاهای سالم و امکانات ورزشی
• اختلالات هورمونی و متابولیکی: شرایطی مانند کم‌کاری تیروئید یا سندرم تخمدان پلی‌کیستیک

 

انواع چاقی

چاقی به سه دسته اصلی تقسیم می‌شود که هرکدام بر اساس شاخص توده بدنی (BMI) فرد تعریف می‌شوند. اگر می‌خواهید با انواع چاقی آشنا شوید، در ادامه متن نیز با ما همراه باشید:

1. چاقی درجه ۱ (خفیف)

شاخص توده بدنی: ۳۰ تا ۳۴.۹

در این نوع از چاقی، خطر ابتلا به بیماری‌های مرتبط با این معضل مانند بیماری‌های قلبی و دیابت نوع ۲ افزایش می‌یابد؛ از این‌رو افراد باید به‌طور جدی به تغییرات در سبک زندگی، تغذیه و فعالیت بدنی خود توجه کنند.

2. چاقی درجه ۲ (متوسط)

شاخص توده بدنی: ۳۵ تا ۳۹.۹

در این نوع، خطر ابتلا به بیماری‌های جدی‌تر افزایش می‌یابد؛ بنابراین باید تحت نظر پزشک قرار گرفت. همچنین ممکن است فرد نیازمند مشاوره تخصصی و حتی داروهای کاهش وزن باشد.

3. چاقی درجه ۳ (مفرط یا چاقی شدید)

شاخص توده بدنی: ۴۰ و بالاتر

این نوع چاقی خطراتی بسیار جدی برای سلامت فرد دارد. بیماری‌های قلبی شدید، دیابت پیشرفته، مشکلات تنفسی و اختلالات مفصلی از جمله معضلات رایج در این نوع از چاقی هستند. در این موارد ممکن است مداخلات پزشکی پیشرفته‌تر و حتی جراحی‌های کاهش وزن لازم باشد.

شاخص توده بدنی 

شاخص توده بدنی یا BMI یکی از روش‌های مرسوم برای تشخیص چاقی است. BMI از تقسیم وزن فرد (به کیلوگرم) بر مجذور قد (به متر) به دست می‌آید. یکی از راه‌ها برای اینکه بفهمیم آیا اضافه وزن داریم یا نه، مطالعه جدول زیر است:

شاخص توده بدنی (BMI)	وضعیت وزنی
کمتر از ۱۸.۵	کمبود وزن
۱۸.۵ تا ۲۴.۹	وزن طبیعی (نرمال)
۲۵ تا ۲۹.۹	اضافه وزن
۳۰ تا ۳۴.۹	چاقی درجه ۱ (خفیف)
۳۵ تا ۳۹.۹	چاقی درجه ۲ (متوسط)
۴۰ و بالاتر	چاقی درجه ۳ (مفرط)

محاسبه شاخص توده بدنی

برای محاسبه شاخص توده بدنی از فرمول زیر استفاده کنید:

1. وزن خود را به کیلوگرم اندازه بگیرید.

2. عدد قد را در خودش ضرب کنید.

3. وزن خود را بر مجذور قد تقسیم کنید.

4. نتیجه به‌دست‌آمده را با دسته‌بندی‌های جدول مقایسه کنید تا بتوانید وضعیت وزنی خود را تعیین کنید.

به مثال زیر توجه کنید:

فرض کنید وزن فرد ۷۵ کیلوگرم و قد او ۱.۷۵ متر باشد:

BMI ={75}{(1.75)^2} ={75}{3.0625} = 24.49

براساس فرمول و جدول بالا، این فرد در محدوده وزن طبیعی (نرمال) قرار دارد. پس بر این اساس می‌توانیم نتیجه بگیریم که به چه کسی چاق می‌گویند؛ فردی که شاخص توده بدنی او بالاتر از حد معین باشد، اضافه وزن دارد و چاق است.

 

تأثیر چاقی بر سلامت

اضافه وزن و به عبارت دیگر چاقی تأثیرات منفی بسیاری بر سلامت جسم و روان دارد. ابتلا به بیماری‌‌های گوناگون و پیامدهای منفی آن‌ها از تأثیرات اضافه وزن بر فرد هستند که در ادامه بیان شده‌اند:

• بیماری‌های قلبی و عروقی
• دیابت نوع ۲
• فشار خون بالا
• مشکلات تنفسی مانند آپنه خواب
• بیماری‌های مفصلی مانند آرتروز 
•  انواع سرطان
• مشکلات کبدی و کلیوی
• افسردگی و انزوای اجتماعی

 

راه‌های پیشگیری و درمان چاقی

در عصر حاضر، چاقی، اضافه وزن و معضلات آن‌ها تأثیری منفی بر چرخه زندگی افراد دارند و در مواردی آنان را از فعالیت‌های روزمره بازمی‌دارند؛ از این‌رو باید برای پیشگیری و درمان این دو معضل راهکاری اندیشید. راه درمان چاقی شامل ترکیبی از تغییرات در سبک زندگی، رژیم غذایی، فعالیت بدنی و در موارد شدیدتر، مداخلات پزشکی است. در ادامه راه‌های متعددی بیان شده‌اند که بر پیشگیری و درمان این بیماری قرن مؤثرند:

•  تغذیه سالم: مصرف مواد غذایی کم‌چرب، کم‌قند و پر از فیبر. انتخاب غذاهای کامل و پرهیز از غذاهای فرآوری‌شده
• فعالیت بدنی: ورزش منظم، حداقل ۱۵۰ دقیقه فعالیت هوازی متوسط در هفته، مانند پیاده‌روی سریع یا دوچرخه‌سواری
• مشاوره روان‌شناختی: کمک به مدیریت استرس، افسردگی و اختلالات غذا خوردن که می‌توانند منجر به پرخوری شوند. 
•  مداخلات پزشکی: برای افراد با چاقی مفرط استفاده از دارو، جراحی‌های کاهش وزن مانند بای‌پس معده یا باندینگ معده ممکن است توصیه شود.

با توجه به آنچه بیان شد، راه پیشگیری از چاقی به سبک زندگی و لایف استایل ما بستگی دارد؛ به عبارت دیگر پیشگیری نیز مانند درمان آن نیازمند ترکیبی از سبک زندگی سالم و رفتارهای پیشگیرانه است.

 

چاقی در طب سنتی

این اختلال در طب سنتی نیز مدنظر قرار گرفته و راه‌حل‌ها و روش‌های گوناگونی برای مدیریت آن وجود دارد. چاقی در طب سنتی، به معنی افزایش وزنی است که در عملکرد اعضای بدن اختلال ایجاد کند. در ادامه برخی از روش‌های طب سنتی برای مدیریت چاقی بیان شده‌اند:

• استفاده از گیاهان دارویی و داروهای گیاهی ترکیبی: مصرف گیاهانی مانند زیره، زنجبیل، دارچین و زردچوبه و نیز داروهای گیاهی ترکیبی زیر نظر پزشک متخصص طب سنتی به افزایش متابولیسم و کاهش چربی کمک می‌کنند. 
•   ماساژ و طب سوزنی: این روش‌ها می‌توانند به بهبود جریان خون و افزایش متابولیسم کمک کنند. 
•  رژیم غذایی: مصرف غذاهایی که براساس مزاج فرد تنظیم شده‌اند و پرهیز از غذاهایی که تعادل با مزاج را ناسازگار می‌کنند. 
•  ورزش‌های سنتی: تمرینات بدنی مانند تای‌چی و یوگا که به بهبود هماهنگی بدن و ذهن کمک می‌کنند.
• اصلاح سایر امور سبک زندگی: تنظیم خواب و بیداری، دوری از استرس، برقراری اجابت مزاج آسان و طبیعی و...

 

چاقی و اضافه وزن مشکلاتی هستند که به توجه و مدیریت نیاز دارند؛ از این‌رو ترکیبی از روش‌های مدرن و سنتی می‌تواند به بهبود و پیشگیری از این وضعیت کمک کند. مهم‌ترین نکته این است که فرد باید به‌طور مداوم به سلامت خود توجه داشته باشد و تغییرات لازم را در سبک زندگی خود اعمال کند.

 

سخن پایانی

در عصر حاضر اضافه وزن و چاقی دو معضل بزرگ هستند که بر زندگی افراد گوناگون از هر سنی تأثیرگذارند. تشخیص این دو معضل که با استفاده از شاخص توده بدنی (BMI) امکان‌پذیر است، نیاز به راه‌های پیشگیری و درمانی را بیش از پیش برجسته می‌کند. در این میان، استفاده از روش‌های سنتی و مدرن می‌تواند در پیشگیری و رفع این معضل مؤثر باشد. ذکر این نکته ضروری است که همه روش‌های پیشگیری و درمانی نیازمند توجه فرد به سلامت خود تغییر در سبک زندگی است.

 

سؤالات متداول

1. چاقی چیست؟

چاقی یا اضافه‌وزن به وضعیتی گفته می‌شود که در آن فرد دارای مقدار زیادی چربی بدن است که ممکن است سلامتی او را به خطر بیندازد. چاقی معمولاً با استفاده از شاخص توده بدنی (BMI) اندازه‌گیری می‌شود. BMI از تقسیم وزن بدن (بر حسب کیلوگرم) بر مجذور قد (بر حسب متر) به دست می‌آید. عوامل ژنتیکی، تغذیه نامناسب، فعالیت بدنی کم و مواردی از این قبیل در شیوع چاقی نقش دارند.

 

2. چطور می‌توان تشخیص داد که چاق هستیم یا نه؟

تشخیص چاقی معمولاً با استفاده از شاخص توده بدنی (BMI) انجام می‌شود؛ به این صورت که اگر این شاخص بالاتر از حد معین و به‌طور معمول بالای ۳۰ باشد، فرد چاق است.

 

3. چطور می‌توان از چاقی پیشگیری و آن را درمان کرد؟

راه پیشگیری از چاقی به سبک زندگی و ما بستگی دارد؛ به عبارت دیگر پیشگیری نیز مانند درمان چاقی نیازمند ترکیبی از سبک زندگی سالم و رفتارهای پیشگیرانه است. تغذیه سالم، فعالیت بدنی، مشاوره روان‌شناختی و مداخلات پزشکی از جمله راه‌های پیشگیری و درمان چاقی و اضافه وزن هستند.

 

4. چطور می‌توان با استفاده از طب سنتی چاقی را درمان کرد؟

این اختلال در طب سنتی نیز مدنظر قرار گرفته و راه‌حل‌ها و روش‌های گوناگونی برای مدیریت آن وجود دارد. استفاده از گیاهان دارویی و داروهای گیاهی ترکیبی زیر نظر متخصص طب سنتی،  ماساژ و طب سوزنی، رژیم غذایی ورزش‌های سنتی از جمله راهکارهای درمان چاقی در طب سنتی به شمار می‌آیند.