فیبروم رحم، یکی از شایع‌ترین تومورهای خوش‌خیم در زنان است که بسیاری از آن‌ها بدون علامت ظاهر می‌شوند؛ اما در برخی موارد، این توده‌ها مشکلات جدی‌تری مانند درد، خونریزی شدید و حتی مشکلات باروری ایجاد می‌کنند. اگرچه فیبروم‌ها اغلب بی‌خطر هستند، اما شناخت علل، علائم و راهکارهای درمانی آن‌ها به زنان کمک می‌کند تا از عوارض احتمالی جلوگیری کنند و سلامت خود را بهبود بخشند. در این مقاله از مدیسیب به بررسی فیبروم‌های رحم، علل ایجاد آن‌ها و روش‌های درمانی موجود می‌پردازیم.

فیبروم رحم چیست؟

فیبروم رحم (که لیومیوم نیز نامیده می‌شود) ضایعاتی هستند که از ماهیچه و بافت تشکیل شده و بر دیواره رحم، بیرون یا زیر پوشش داخلی رحم قرار می‌گیرند. این تومورها معمولاً سرطانی نیستند و شایع‌ترین تومور غیرسرطانی در زنان است. به طوری که از هر 3 زن، 2 نفر در مقطعی از زندگی خود حداقل به یک فیبروم مبتلا می‌شود. فیبروم رحم می‌تواند علائم مختلفی مانند درد و خونریزی شدید و نامنظم را ایجاد کند. گاهی اوقات، فرد هیچ علامتی ندارد و از داشتن فیبروم غافل است. فیبروم‌ها می‌توانند به صورت یک گره منفرد یا در یک خوشه رشد کنند. اندازه خوشه‌های فیبروم از 1 میلی‌متر تا بیش از 20 سانتی‌متر (8 اینچ) قطر یا حتی بزرگ‌تر است.

انواع فیبروم رحم

انواع مختلفی از فیبروم‌های رحمی بسته به محل قرارگیری و نحوه چسبندگی آن‌ها وجود دارد. به طور کلی انواع فیبروم رحم عبارت هستند از:

• فیبروم های داخل دیواره: این نوع از فیبروم‌ها بسیار رایج هستند و در دیواره عضلانی رحم شما ایجاد می‌شوند.
• فیبروم‌های زیر مخاطی: این فیبروم‌ها در زیر پوشش داخلی رحم شما ایجاد می‌شود.
• فیبروم ساب سروزال: این نوع فیبروم در زیر پوشش سطح خارجی رحم شما رشد می‌کند. گاهی آن‌ها بسیار بزرگ می‌شوند و در لگن شما هم رشد می‌کنند.
• فیبروم های ساقه دار: فیبروم ساقه‌دار خیلی رایج نیست و به رحم شما می‌چسبد. آن‌ها را اغلب شکل قارچ توصیف می‌کنند زیرا دارای ساقه و سپس قسمت بالایی هستند.

دلایل ایجاد فیبروم رحم

علت دقیق ایجاد فیبروم رحم مشخص نیست، اما طبق نظر پزشکان هورمون‌های استروژن و پروژسترون نقش زیادی در تشکیل فیبروم دارند. بیشتر فیبروم‌ها در افراد در سنین باروری اتفاق می‌افتد. مطالعات نشان می‌دهند که فیبروم‌ها زمانی که سطح هورمون‌ها بالاتر است (مانند دوران بارداری) رشد می‌کنند و زمانی که سطح هورمون‌ها پایین است (مانند دوران یائسگی) کوچک می‌شوند. به طور کلی موارد زیر جز عوامل ایجاد یا تشدید کننده فیبروم رحم شناخته می‌شوند.

• سن: فیبروم با بالا رفتن سن زنان، به ویژه در سنین 30 و 40 سالگی شایع‌تر می‌شود. معمولا پس از یائسگی، فیبروم‌ها کوچک می‌شوند.
• ژنتیک: داشتن یک عضو خانواده مبتلا به فیبروم خطر ابتلا به آن را افزایش می‌دهد. اگر مادر شما فیبروم داشته باشد، خطر ابتلای شما به آن حدود سه برابر بیشتر از حد متوسط ​​است.
• منشاء قومی: زنان آفریقایی و آمریکایی بیشتر از زنان سفید پوست در معرض ابتلا به فیبروم هستند.
• چاقی: خانم‌هایی که اضافه وزن دارند، بیشتر از بقیه به فیبروم رحم مبتلا می‌شوند. احتمال ابتلا به فیبروم در خانم‌های چاق،  2 تا 3 برابر سایرین است.
• عادات غذایی: خوردن مقدار زیادی گوشت قرمز (به خصوص گوشت گاو) و ژامبون با خطر ابتلا به فیبروم ارتباط مستقیمی دارد. طبق تحقیقات انجام شده، خوردن سبزیجات سبز از زنان در برابر ابتلا به فیبروم محافظت می‌کند.

علائم فیبروم رحم

علائم فیبروم رحم چیست؟ معمولا فیبروم‌های کوچک هیچ علامتی ایجاد نمی‌کنند؛ اما فیبروم‌های بزرگ با علائم زیر خود را نشان می‌دهند.

• خونریزی بیش از حد یا دردناک در طول قاعدگی
• خونریزی بین قاعدگی
• احساس سنگینی در قسمت پایین شکم
• نفخ
• چاقی شکمی ناگهانی
• تکرر ادرار
• درد هنگام رابطه جنسی
• کمر درد
• یبوست یا احساس فشار روی راست روده
• ترشحات طولانی مدت (مزمن) واژن
• ناتوانی در ادرار کردن یا تخلیه کامل مثانه

تشخیص فیبروم رحم

فیبروم رحم چگونه تشخیص داده می‌شود؟ اغلب خانم‌ها پس از تجربه قاعدگی دردناک، خونریزی شدید، درد هنگام رابطه جنسی و دیگر علائم فیبروم رحم، به پزشک زنان مراجعه می‌کنند. پزشک با استفاده از روش‌های زیر معاینه انجام می‌دهد و وجود فیبروم، سایز، محل قرارگیری و... را تشخیص می‌دهد. روش‌های تشخیص فیبروم عبارت هستند از:

•  سونوگرافی: سونوگرافی یکی از رایج‌ترین و دقیق‌ترین روش‌ها برای تشخیص فیبروم رحم است. در این روش از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد تصاویری از اندام‌های داخلی بدن، از جمله رحم، استفاده می‌شود. پزشم متخصص با استفاده از این روش وجود فیبروم و شکل و اندازه و محل قرارگیری آن را به طور کامل تشخیص می‌دهد. همچنین برای معاینات دوره‌ای و بررسی وضعیت فیبروم نیز می‌توان از این روش استفاده کرد. بسته به نوع فیبروم رحم می‌توان از سونوگرافی شکمی، داخلی و سه یا چهار بعدی استفاده کرد.
•  تصویربرداری رزونانس مغناطیسی ام آر آی (MRI): یک روش تصویربرداری پزشکی دقیق است که از میدان‌های مغناطیسی قوی و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر بسیار دقیق از داخل بدن استفاده می‌کند. این روش برای تشخیص فیبروم رحم بسیار کاربردی است، زیرا تصاویر با کیفیت بالایی از بافت‌های نرم، از جمله رحم و اندام‌های لگنی، ارائه می‌دهد. همچنین MRI در برخی موارد به تشخیص پیچیدگی‌های مرتبط با فیبروم، مانند آندومتریوز یا چسبندگی‌های لگنی کمک می‌کند.
• هیستروسکوپی: هیستروسکوپی روشی است که در آن با استفاده از یک لوله باریک مجهز به دوربین (هیستروسکوپ)، داخل رحم را مشاهده می‌کنند. این روش برای تشخیص و درمان فیبروم‌های زیر مخاطی (فیبروم‌هایی که به سمت داخل رحم رشد می‌کنند) بسیار مفید است. هیستروسکوپی تصویری کامل از داخل رحم نمایش می‌دهد و در تشخیص دقیق به پزشک کمک می‌کند. در بسیاری از موارد، هیستروسکوپی هم برای تشخیص و هم برای درمان فیبروم زیر مخاطی استفاده می‌شود.
• لاپاراسکوپی: در طی این آزمایش، پزشک یک برش کوچک (برش) در قسمت پایین شکم شما ایجاد می‌کند. سپس یک لوله نازک و منعطف با یک دوربین در انتهای آن قرار داده می‌شود تا اندام‌های داخلی به طور دقیق معاینه کند. این روش برای تشخیص و درمان فیبروم‌های بزرگ و فیبروم‌هایی که به خارج از رحم رشد کرده‌اند، مناسب‌تر است. در بسیاری از شرایط از این روش برای تشخیص و درمان هم‌زمان استفاده می‌شود.

درمان فیبروم رحم

درمان فیبروم رحم بسته به اندازه، تعداد و محل آن و همچنین علائمی که ایجاد می‌کند متفاوت است. اگر هیچ علامتی از فیبروم ندارید و مشکلی برای سلامتی شما ایجاد نکرده است، شاید نیازی به درمان نداشته باشید. اغلب فیبروم‌های کوچک، نیازی به درمان ندارند؛ اما باید به طور منظم تحت نظر پزشک باشید و رشد آن را چک کنید.

اما ممکن است شما در شرایطی باشید که فیبروم رحمی، بر سلامت شما و چرخه قاعدگی تاثیر گذاشته باشد. در این شرایط باید به پزشک متخصص مراجعه کنید تا درمان مناسب را با توجه به وضعیت شما ارائه دهد. عواملی مانند تعداد، اندازه، محل قرارگیری، تمایل شما به حفظ رحم و علائم فیبروم همگی در روش درمان تاثیرگذار هستند. با توجه به همه این موارد، درمان‌های زیر برای رفع و درمان فیبروم رحم وجود دارند.

دارو درمانی

در این بخش داروهایی که به درمان و کاهش علائم فیبروم رحم کمک می‌کنند را معرفی می‌کنیم.

• داروهای مسکن بدون نسخه (OTC): این داروها به کاهش درد و ناراحتی ناشی از فیبروم کمک می‌کنند. داروهای OTC شامل استامینوفن و ایبوپروفن است.
• مکمل‌های آهن: اگر دچار کم خونی ناشی از خونریزی بیش از حد هستید، ممکن است پزشک شما مصرف مکمل آهن را نیز به شما پیشنهاد دهد.
• کنترل بارداری: همچنین کنترل بارداری همچنین می‌تواند به علائم فیبروم به خصوص خونریزی شدید و قاعدگی دردناک کمک کند. گزینه های مختلفی برای کنترل بارداری وجود دارد که می توانید از آن‌ها استفاده کنید، از جمله قرص‌های ضد بارداری خوراکی، تزریق‌ها و دستگاه‌های داخل رحمی (IUD). برای کنترل بارداری حتما تحت نظر پزشک باشید و خودسر روشی را انتخاب نکنید.
• آگونیست های هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH): این داروها منجر به کوچک شدن فیبروم رحم می‌شوند. گاهی اوقات از آن‌ها برای کوچک کردن فیبروم قبل از جراحی استفاده می‌شود و برداشتن فیبروم را آسان‌تر می‌کند. با این حال، این داروها موقتی هستند و اگر مصرف آن‌ها را متوقف کنید، فیبروم‌ها دوباره رشد می‌کنند.

نکته! هرگز به طور خودسر و بدون مشورت با پزشک هیچ دارویی را شروع و قطع نکنید. داروهای هورمونی عوارض زیادی دارند و باید تحت نظر پزشک مصرف شوند.

جراحی فیبروم

جراحی فیبروم یکی از روش‌های درمانی است که نوع عمل به عوامل بسیار زیادی وابسته است. نه تنها اندازه، محل و تعداد فیبروم‌ها می‌تواند بر نوع جراحی تأثیر بگذارد، بلکه خواسته‌های شما برای بارداری‌های آینده نیز عامل مهمی در انتخاب نوع درمان است. برخی از گزینه‌های جراحی رحم شما را حفظ می‌کنند و به شما امکان می‌دهند در آینده باردار شوید، در حالی که گزینه‌های دیگر می‌توانند باعث آسیب رسیدن یا برداشتن رحم شما شوند. در ادامه انواع روش‌های موجود برای درمان فیبروم از طریق جراحی را معرفی می‌کنیم.

میومکتومی روشی برای برداشتن فیبروم و حفظ رحم است. برای این نوع جراحی روش‌های مختلفی وجود دارد که باید با توجه به محل قرارگیری و ابعاد فیبروم، بهترین عمل را با مشورت پزشک انتخاب کنید. این روش‌ها عبارت هستند از:

• هیستروسکوپی: ارائه دهنده شما یک اسکوپ (ابزاری نازک، انعطاف پذیر و لوله مانند) را از طریق واژن و دهانه رحم و داخل رحم شما وارد می‌کند. این روش حدود 10 الی 15 دقیقه طول می‌کشد. پزشک از این اسکوپ برای برش و برداشتن فیبروم‌ها استفاده می‌کند. هیستروسکوپی اغلب برای بررسی فیبروم در رحم شما (فیبروم زیر مخاطی) استفاده می‌شود. انجام هیستروسکوپی می‌تواند دردی مانند پریودی داشته باشد. به همین خاطر توصیه می‌شود یک ساعت قبل از عمل از مسکن‌هایی مانند ایبوپروفن استفاده کنید.
• لاپاراسکوپی: در این روش، پزشک از یک اسکوپ برای برداشتن فیبروم‌ها استفاده می‌کند. لاپاراسکوپ یک تلسکوپ کوچک با منبع نور و دوربین است. دوربین تصاویری از داخل شکم یا لگن را به مانیتور تلویزیون منتقل می‌کند. برخلاف هیستروسکوپی، این روش چند برش کوچک در شکم ایجاد می‌کند و از این طریق اسکوپ وارد بدن می‌شود. معمولا حین لاپاراسکوپی از بیهوشی استفاده می‌شود و بیمار دردی را احساس نمی‌کند.
• لاپاراتومی: لاپاراتومی یا جراحی باز شکمی یکی از روش‌های درمان فیبروم رحم است. در این روش، جراح با ایجاد یک برش در شکم، به اندام‌های داخلی دسترسی پیدا کرده و فیبروم‌ها را برمی‌دارد. در مواردی که فیبروم‌ها بسیار بزرگ باشند و برداشتن آن‌ها از طریق روش‌های کم‌تهاجمی مانند لاپاراسکوپی امکان‌پذیر نباشد، لاپاراتومی بهترین گزینه است. در شرایطی که تعداد فیبروم‌ها زیاد باشد و در نواحی مختلف قرار داشته باشند، لاپاراتومی بهترین روش است.

نکته!

اگر برنامه‌ای برای بارداری آینده ندارید، گزینه‌های بیشتری برای درمان فیبروم رحم وجود دارد. این روش‌ها به درمان کمک می‌کنند، اما احتمال بارداری‌های آینده را تحت تاثیر قرار می‌دهند. حتی ممکن است امکان بارداری مجدد وجود نداشته باشد. این روش‌ها عبارت هستند از:

• هیسترکتومی: در این روش پزشک متخصص زنان، رحم شما را به طور کامل به همراه فیبروم‌ها از بدن خارج می‌کند. در واقع هیسترکتومی تنها راه برای درمان فیبروم است. با برداشتن کامل رحم، فیبروم‌ها نمی‌توانند برگردند و دوباره ایجاد شوند. به همین خاطر علائم شما هم از بین می‌روند. اگر پس از عمل تخمدان‌ها را تخلیه نکنید، یائسگی نخواهید داشت. هیستروکتومی از طریق واژینال و لاپاراسکوپی انجام می‌شود.
• آمبولیزاسیون فیبروم رحم: آمبولیزاسیون فیبروم رحم یا UFE یک روش درمانی کم‌تهاجمی است که برای درمان فیبروم رحم استفاده می‌شود. در این روش، بدون نیاز به جراحی باز، خون‌رسانی به فیبروم‌ها قطع شده و در نتیجه فیبروم‌ها کوچک شده و علائم ناشی از آن‌ها کاهش می‌یابد. در این روش، رادیولوژیست interventional (متخصص رادیولوژی مداخله‌ای) از طریق یک کاتتر (لوله باریک) که از طریق کشاله ران وارد بدن می‌شود، به شریان‌های تغذیه‌کننده فیبروم‌ها دسترسی پیدا می‌کند. سپس ذرات بسیار ریزی به نام امبولی به داخل این شریان‌ها تزریق می‌شوند. این ذرات شریان‌ها را مسدود کرده و از رسیدن خون به فیبروم‌ها جلوگیری می‌کنند. در نتیجه، فیبروم‌ها به دلیل قطع خون‌رسانی کوچک شده و از بین می‌روند.

آیا با وجود فیبروم رحم می‌توان باردار شد؟

آیا در صورت داشتن فیبروم رحمی می توان باردار شد؟ بله، در صورت داشتن فیبروم رحم می‌توانید باردار شوید. اگر قبل از بارداری از وجود فیبروم رحم آگاه هستید، حتما تحت نظر پزشک متخصص زنان باشید تا ابعاد فیبروم را به طور منظم بررسی کند؛ زیرا در دوران بارداری، بدن شما مقدار زیادی هورمون زنانه ترشح می‌کند که منجر به افزایش سایر فیبروم می‌شود. فیبروم‌های بزرگ می‌توانند مشکلات زیر را در دوران بارداری ایجاد کنند:

• افزایش خطر برای زایمان سزارین زیرا جنین نمی‌تواند به حالت سر به پایین بچرخد
• جدا شدن جفت
• زایمان زودرس

آیا ابعاد فیبروم‌ها در طول زمان تغییر می‌کند؟

فیبروم با گذشت زمان کوچک یا بزرگ می‌شود. آن‌ها می‌توانند به طور ناگهانی یا پیوسته در مدت زمان طولانی تغییر اندازه دهند. در بیشتر موارد، این تغییر در اندازه فیبروم با مقدار هورمون‌های بدن شما مرتبط است. هنگامی که سطح هورمون‌های بدن شما زیاد باشد، فیبروم‌ها می‌توانند بزرگتر شوند. معمولا این اتفاق در دوران بارداری رخ می‌دهد. در شرایط عکس نیر زمانی که یک خانم یائسه شود، سطح هورمون‌های زنانه کاهش یافته و سایز فیبروم رحم کوچک‌تر می‌شود.

آیا فیبروم باعث کم خونی می‌شود؟

کم خونی زمانی اتفاق می افتد که بدن شما گلبول‌های قرمز سالم کافی برای حمل اکسیژن به اندام‌های شما ندارد. کم خونی ممکن است برای افرادی که پریودهای مکرر یا بسیار سنگین دارند اتفاق بیفتد. فیبروم‌ها نیز می‌توانند باعث ایجاد پریودهای شما بسیار سنگین شوند یا حتی بین دوره‌های قاعدگی خونریزی داشته باشید. اگر در حین داشتن فیبروم، علائم کم خونی را تجربه کردید، با پزشک خود صحبت کنید.

پیشگیری از فیبروم رحم

آیا می‌توان از فیبروم پیشگیری کرد؟ به طور کلی خیر، شما نمی‌توانید از ایجاد فیبروم جلوگیری کنید. با این حال با حفظ وزن بدن سالم و انجام معاینات منظم لگن، می‌توان خطر ابتلا به فیروم رحم را کاهش داد. اگر فیبروم‌های کوچک دارید، از معاینه آن غافل نشوید و به طور منظم تحت نظر پزشک باشید.

 

نتیجه‌گیری

فیبروم‌های رحم با وجود شیوع بالا، اغلب بدون نیاز به درمان خاصی کنترل می‌شوند، اما در مواردی که علائم شدید و آزاردهنده باشد، مداخلات پزشکی ضروری است. انتخاب روش درمانی مناسب بسته به شرایط فردی هر بیمار و نظر پزشک متفاوت است. از جراحی‌های سنتی تا روش‌های غیرتهاجمی‌تر، گزینه‌های متعددی برای درمان فیبروم رحم وجود دارد. آگاهی از این شرایط و مشورت با پزشک می‌تواند به زنان کمک کند تا بهترین تصمیم را برای حفظ سلامت رحم و جسم خود بگیرند.

 

سوالات متداول

1. فیبروم رحم چیست؟

فیبروم‌های رحم ضایعاتی هستند که از ماهیچه و بافت تشکیل شده و بر دیواره رحم، بیرون یا زیر پوشش داخلی رحم قرار می‌گیرند.

2. دلیل ایجاد فیبروم‌های رحمی چیست؟

سن، ژنتیک، تغییرات هورمونی، چاقی، عادات غذایی و... از دلایل ابتلا به فیبروم هستند.

3. علائم فیبروم‌ها چیست؟

از علائم فیبروم می‌توان به خون‌ریزی بیش از حد، درد شدید، نفخ، افزایش وزن، خون‌ریزی بین پریود و... اشاره کرد.

4. چگونه فیبروم را درمان کنیم؟

بهترین روش برای درمان فیبروم رحم، مصرف دارو و انجام جراحی طبق نظر پزشک متخصص است.