ورود به پنل کاربری
کلسترول، این ماده حیاتی و بحث‌برانگیز، نقش‌های مختلفی در بدن ایفا می‌کند و در عین حال می‌تواند باعث بروز مشکلات جدی برای سلامتی شود. مطالعات نشان می‌دهند که بیش از 38 درصد از بزرگسالان در سراسر جهان با سطح بالای کلسترول مواجه هستند، که این موضوع منجر به بیماری‌های قلبی و عروقی می‌شود. در حالی که بدن به مقدار مشخصی از کلسترول برای عملکرد طبیعی نیاز دارد، افزایش بیش از حد آن به دلیل مصرف غذاهای چرب و سبک زندگی ناسالم خطراتی برای قلب و عروق به همراه دارد. در این مقاله از مدیسیب، به بررسی انواع کلسترول، عوامل مؤثر بر افزایش سطح آن و راه‌های کاهش و کنترل کلسترول خواهیم پرداخت تا بتوانیم از خطرات آن کاسته و زندگی سالم‌تری داشته باشید.
کلسترول یک نوع لیپید (چربی) است که در همه سلول‌های بدن وجود دارد و نقش مهمی در بدن ایفا می‌کند. کلسترول به کمک کبد ساخته می‌شود و از طریق غذاهایی مثل گوشت، لبنیات و تخم‌مرغ نیز وارد بدن می‌شود. به‌طور کلی، وظایف کلسترول در بدن شامل ساختار سلولی، تولید هورمون‌ها، ساخت ویتامین دی و تولید اسیدهای صفراوی است. تا اینجا با کلسترول خون آشنا شدید، اما انواع کلسترول چیست؟
این نوع کلسترول را کلسترول بد می‌نامند، زیرا اگر مقدار زیادی از آن در خون باشد، می‌تواند در دیواره‌های رگ‌ها رسوب کند. این رسوبات به مرور زمان تبدیل به پلاک می‌شوند و باعث تنگ‌شدن و سفت‌شدن رگ‌ها می‌شوند. تنگی رگ‌ها باعث می‌شود خون به‌خوبی جریان نداشته باشد و خطر حمله قلبی و سکته مغزی افزایش پیدا کند.
HDL را کلسترول خوب می‌نامند؛ زیرا کمک می‌کند تا کلسترول اضافی از رگ‌ها و بافت‌های بدن جمع‌آوری و به کبد بازگردانده شود، تا از بدن دفع شود. HDL مانند جارو عمل می‌کند و باعث می‌شود رگ‌ها پاک‌تر و سالم‌تر بمانند. بنابراین سطح بالاتر HDL به کاهش خطر بیماری‌های قلبی کمک می‌کند.
تری‌گلیسریدها نوع دیگری از چربی‌ها هستند که در خون یافت می‌شوند. وقتی کالری اضافی مصرف می‌کنیم که بدن به انرژی فوری نیاز ندارد، این کالری‌ها به تری‌گلیسرید تبدیل و در سلول‌های چربی ذخیره می‌شوند. سطح بالای تری‌گلیسرید هم می‌تواند خطر بیماری‌های قلبی را افزایش دهد، به‌خصوص اگر سطح کلسترول LDL بالا یا HDL پایین باشد.
کلسترول بالا می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود که شامل عوامل ژنتیکی، سبک زندگی و بیماری‌های زمینه‌ای است. در این بخش به دلایل رخداد اصلی کلسترول بالا می‌پردازیم:
مصرف زیاد چربی‌های اشباع‌شده (که در گوشت قرمز، کره، لبنیات پرچرب و برخی روغن‌ها مثل روغن نارگیل و روغن پالم یافت می‌شود) می‌تواند سطح کلسترول LDL را افزایش دهد. چربی‌های ترانس نیز در غذاهای فرآوری‌شده، شیرینی، کیک و غذاهای سرخ‌شده وجود دارد، سطح کلسترول بد را افزایش و کلسترول خوب را کاهش می‌دهد. همچنین مصرف بیش‌از‌حد قند و کربوهیدرات‌های فرآوری‌شده، مانند نان سفید، باعث افزایش تری‌گلیسرید و در نتیجه سطح کلسترول نرمال و کلی می‌شود.
ورزش منظم سطح HDL (کلسترول خوب) را افزایش می‌دهد و به کاهش LDL کمک می‌کند. افراد با سبک زندگی کم‌تحرک بیشتر در معرض افزایش کلسترول بد و تری‌گلیسرید هستند. اضافه وزن، به‌خصوص چربی‌های دور شکم، می‌تواند به افزایش سطح کلسترول LDL و تری‌گلیسریدها کمک کند و سطح HDL را کاهش دهد. همچنی ممکن است چاقی منجر به دیابت نوع 2 شود که بر افزایش کلسترول تاثیر می‌گذارد.
برخی از افراد به دلیل عوامل ژنتیکی بیشتر در معرض کلسترول بالا هستند. یک وضعیت ژنتیکی به نام هایپرکلسترولمی خانوادگی باعث می‌شود که بدن کلسترول زیادی تولید کند و در نتیجه سطح LDL به‌طور مزمن بالا بماند. این افراد حتی با رژیم غذایی مناسب و ورزش هم ممکن است به کلسترول بالا مبتلا باشند و نیاز به درمان‌های ویژه و دارویی دارند.
سیگار کشیدن باعث کاهش HDL و آسیب به دیواره رگ‌های خونی می‌شود، که این امر احتمال تجمع پلاک‌ها و کلسترول در رگ‌ها را افزایش می‌دهد. علاوه بر این، نیکوتین و دیگر مواد شیمیایی موجود در سیگار باعث تسریع فرایندهای التهابی در بدن می‌شوند که می‌تواند خطر بیماری‌های قلبی را افزایش دهد.
مصرف زیاد الکل باعث افزایش سطح تری‌گلیسرید می‌شود و در نتیجه سطح کلسترول کلی را افزایش می‌یابد. همچنین، مصرف الکل باعث ایجاد فشار چون و کبد چرب می‌شود که این بیماری‌ها باعث افزایش سطح کلسترول بد خون می‌شود.
با افزایش سن، به‌ویژه پس از ۲۰ سالگی، سطح کلسترول به‌طور طبیعی در بدن افزایش می‌یابد. همچنین، زنان پس از یائسگی بیشتر در معرض کلسترول بالا هستند، چون سطح هورمون استروژن که به کاهش کلسترول کمک می‌کرده، کاهش می‌یابد.
استرس طولانی‌مدت منجر به افزایش سطح کلسترول خون می‌شود، چون در شرایط استرس‌زا بدن هورمون‌های استرس (مانند کورتیزول) تولید می‌کند که کلسترول نرمال را بالا می‌برد. همچنین، استرس می‌تواند افراد را به سمت عادات ناسالم مثل پرخوری یا مصرف زیاد غذاهای چرب و قندی سوق دهد که این‌ها نیز باعث افزایش کلسترول خون می‌شود.
تشخیص کلسترول بالا با آزمایش خون امکان‌پذیر است که به آن پروفایل لیپید یا پانل لیپید گفته می‌شود. این آزمایش سطح کلسترول و تری‌گلیسریدها را در خون اندازه‌گیری می‌کند و اطلاعات دقیقی از نوع و مقدار چربی‌های موجود در خون ارائه می‌دهد. در این آزمایش 4 مورد اصلی یعنی، کلسترول کل، کلسترول خوب، کلسترول بد و تری گلیسریدها اندازه‌گیری می‌شود. در ادامه تفسیر نتایج آزمایش را بررسی می‌کنیم.
درمان کلسترول بالا شامل دو بخش اصلی است: اصلاح سبک زندگی و مصرف دارو. در ادامه به هر کدام از این روش‌ها و جزئیات آن‌ها می‌پردازیم:
اصلاح سبک زندگی کلسترول بالا را به‌طور موثری کنترل می‌کند و حتی در برخی موارد، نیاز به دارو را کاهش دهد.
1. در قدم اول مصرف چربی‌های اشباع را کاهش دهید. این نوع چربی‌ها که در غذاهایی مانند گوشت قرمز، کره و لبنیات پرچرب وجود دارند، سطح کلسترول LDL (کلسترول بد) را افزایش می‌دهند. جایگزینی آن‌ها با چربی‌های سالم‌تر مانند روغن زیتون، روغن کانولا و ماهی برای بدن مفید است. همچنین چربی‌هایی که در غذاهای فرآوری شده و صنعتی هستند، برای کلسترول خون مضر است.
2. مصرف فیبر حل‌شدنی (مثل فیبر موجود در جو، لوبیا، عدس و میوه‌ها) سطح کلسترول را کاهش می‌دهد. فیبر نامحلول نیز که در سبزیجات، غلات و دانه‌ها یافت می‌شود، برای سلامت کلی مفید است؛ بنابراین توصیه می‌شود مصرف فیبر را افزایش دهید. آنتی‌اکسیدان‌ها مثل ویتامین C و E در میوه‌ها و سبزیجات موجود هستند و به محافظت از عروق در برابر آسیب ناشی از کلسترول بالا کمک می‌کنند.
3. فعالیت فیزیکی، به‌ویژه ورزش‌های هوازی مثل پیاده‌روی سریع، دویدن، شنا و دوچرخه‌سواری، به افزایش سطح HDL (کلسترول خوب) کمک می‌کند. توصیه می‌شود حداقل ۱۵۰ دقیقه ورزش هوازی در هفته داشته باشید. حتی فعالیت‌های ساده‌ای مثل بالا رفتن از پله‌ها و انجام کارهای خانه نیز می‌توانند به کاهش کلسترول کمک کنند. سیگار کشیدن نیز باعث کاهش سطح HDL و افزایش التهاب در دیواره رگ‌ها می‌شود که به افزایش رسوبات چربی و کلسترول در رگ‌ها کمک می‌کند. با ترک سیگار می‌توانید به پیشگیری و درمان کلسترول خون کمک کنید.
4. کاهش حتی ۵ تا ۱۰ درصد از وزن بدن می‌تواند به کاهش سطح کلسترول و تری‌گلیسرید کمک کند. برای کاهش وزن، بهتر است از برنامه‌های تغذیه‌ای سالم و ورزش منظم استفاده کنید و از رژیم‌های ناپایدار و غیر اصولی بپرهیزید.
اگر تغییر سبک زندگی به تنهایی کافی نباشد، پزشک ممکن است مصرف داروهای کاهنده کلسترول را تجویز کند. برخی از داروهای رایج شامل موارد زیر هستند:
همان تغییرات سبک زندگی سالم برای قلب که می تواند کلسترول شما را کاهش دهد می‌تواند در وهله اول از داشتن کلسترول بالا جلوگیری کند. برای کمک به جلوگیری از کلسترول بالا، می‌توانید:
مشکلات پزشکی و کلسترول رابطه دو طرفه دارند. کلسترول بالا می‌تواند باعث مشکلات پزشکی شود، اما برخی از شرایط پزشکی نیز می‌توانند شما را در معرض خطر ابتلا به کلسترول بالا قرار دهند. در اینجا شرایطی وجود دارد که ممکن است بر سطح کلسترول شما تأثیر بگذارد، بنابراین اگر به هریک از این بیماری‌ها مبتلا هستید، باید به طور منظم تحت نظر پزشک باشید تا به کلسترول خون مبتلا نشوید.
افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه (CKD) با خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری عروق کرونر روبرو هستند. این به این دلیل است که CKD باعث می‌شود پلاک با سرعت بیشتری در شریان‌های آن‌ها ایجاد شود. احتمال مرگ افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه در مراحل اولیه بیماری قلبی بیشتر از بیماری کلیوی است.
CKD باعث می‌شود تری گلیسیرید (نوعی چربی) در خون شما بیشتر باشد. همچنین باعث می‌شود که کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بسیار پایین (VLDL) بیشتری داشته باشید. VLDL ها ذرات حامل تری گلیسیرید هستند. در همین حال، CKD سطوح کلسترول خوب (HDL) شما را کاهش می‌دهد و از عملکرد HDL های شما آنطور که باید جلوگیری می‌کند. همچنین CKD ساختار ذرات کلسترول بد (LDL) شما را تغییر می‌دهد تا آسیب بیشتری به همراه داشته باشد.
ابتلا به بیماری تیروئید می‌تواند بر سطح کلسترول شما تأثیر بگذارد. این به این دلیل است که هورمون تیروئید بر نحوه پردازش لیپیدها (چربی‌ها) توسط بدن شما تأثیر می‌گذارد. تیروئید بر کلسترول به شدت بیماری، سبک زندگی و شرایط بدنی شما بستگی دارد.
افراد مبتلا به لوپوس معمولا سطوح بالاتری از کلسترول بد (LDL، VLDL) و تری گلیسیرید و سطح پایین‌تری از کلسترول خوب دارند. افرادی که به لوپوس مبتلا هستند و بیماری تحت کنترل نیست، بیش از دیگران در معرض کلسترول خون قرار دارند. لوپوس خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر را افزایش می‌دهد. این به این دلیل است که لوپوس بدن شما را در وضعیت التهاب مزمن قرار می‌دهد و منجر به تجمع سریع‌تر پلاک در شریان‌های شما می‌شود.
افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) با خطر بیشتری برای بیماری قلبی روبرو هستند و با افزایش سن نیز افزایش می‌یابد. PCOS خطر ابتلا به بسیاری از عوامل خطر بیماری قلبی، از جمله دیابت و فشار خون بالا را افزایش می دهد. افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک احتمال بیشتری دارد که سطح کلسترول بد (LDL) بالا و سطح کلسترول خوب (HDL) پایین داشته باشند.
دیابت (دیابت نوع 1 و دیابت نوع 2) خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر و بیماری شریان محیطی را دو برابر می کند. دیابت منجر به کاهش HDL و افزایش تری گلیسیرید و LDL می‌شود. حدود 7 نفر از هر 10 نفر مبتلا به دیابت نوع 2 به دیس لیپیدمی مرتبط با دیابت مبتلا می شوند.
کلسترول بالا یکی از چالش‌های مهم سلامت عمومی در دنیای امروز است که، بنا به گزارش‌های موجود، سالانه حدود 4.4 میلیون مرگ ناشی از بیماری‌های قلبی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. کنترل سطح کلسترول با تغییرات ساده در سبک زندگی مانند رژیم غذایی مناسب، ورزش منظم و در مواردی مصرف دارو، می‌تواند به طور قابل توجهی خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی را کاهش دهد. حفظ تعادل در سطح کلسترول نه تنها به بهبود کیفیت زندگی کمک می‌کند، بلکه از بروز مشکلات جدی در آینده نیز جلوگیری می‌کند.
کلسترول یک نوع لیپید (چربی) است که در همه سلول‌های بدن وجود دارد و نقش مهمی در بدن ایفا می‌کند و به دو دسته LDL و HDL تقسیم می‌شود.
سبک زندگی ناسالم، تحرک کم، سیگار کشیدن، ژنتیک و... از دلایل ابتلا به بیماری کلسترول خون است.
برای درمان کلسترول ابتدا باید سبک زندگی خود را اصلاح کرده و در صورتی که نتیجه نگرفتید، از داروهای تجویزی توسط پزشک متخصص استفاده کنید.
